Ο ρόλος της κετογονικής δίαιτας στην επιληψία

Η Κετογονική Δίαιτα μπορεί να θεραπεύσει παιδιά με επιληψία που είναι ανθεκτική σε φαρμακευτική αγωγή.
Από το 1921, όταν ο R.M.Wilder στην Mayo Clinic πρότεινε για την θεραπεία της επιληψίας μια δίαιτα η οποία μπορούσε να μιμηθεί τις βιοχημικές αλλαγές που συμβαίνουν στη νηστεία (οξέωση, αφυδάτωση, κέτωση) έως σήμερα, πάνω από 200 τεκμηριωμένες μελέτες έχουν διεξαχθεί, προκειμένου να αναδείξουν τα πιθανά οφέλη της κετογονικής δίαιτας σε καταστάσεις 'δυσίατης' επιληψίας σε παιδιά.

Βασική ένδειξη για την εφαρμογή κετογονικής δίαιτας, είναι η παρουσία επιληπτικών κρίσεων, οι οποίες είναι δύσκολο να περιοριστούν ακόμα και με συνδυαστική φαρμακευτική αγωγή.

Η αναλογία λίπους προς πρωτεΐνη και υδατάνθρακα σε μια κετογονική δίαιτα που προτείνεται για την αντιμετώπιση επιληπτικών κρίσεων, κυμαίνεται από 2:1 έως 4:1 (Τα τελευταία χρόνια στη διάθεση του κλινικού διαιτολόγου υπάρχουν προϊόντα κλινικής διατροφής για αποκλειστική σίτιση, που προσφέρουν αναλογία 4:1. Η επιμελής αξιοποίηση τέτοιων σκευασμάτων, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στα χέρια του ειδικού).

Συνηθισμένη 'φόρμουλα' έναρξης για τα μικρά παιδιά, που έχουν αυξημένες πρωτεϊνικές απαιτήσεις, είναι συνήθως η αναλογία 3:1 (3 γραμμάρια λίπους για κάθε γραμμάριο υδατάνθρακα και πρωτεΐνης μαζί), με βλέψεις για μετέπειτα εφαρμογή δίαιτας με αναλογία 4:1 .

Τα γεύματα δίνονται σε 3 δόσεις ημερησίως, ενώ ο ακριβής προσδιορισμός τόσο των θερμιδογόνων συστατικών, όσο και των μη θερμιδογόνων, εξαρτάται από το φύλο και την ηλικία του ατόμου και αποτελεί δύσκολο έργο για τον επιστήμονα διαιτολόγο, που καλείται να συντάξει ένα πρόγραμμα διατροφής, με συνδυασμούς συχνά 'παράδοξους' ως προς τις διαμορφωμένες ή μη, γευστικές συνήθειες του παιδιού.

Ας σημειωθεί πως αν και η χαμηλότερη ενεργειακή πρόσληψη από τις πραγματικές ανάγκες (δηλαδή κοντά στο 75% των ενεργειακών απαιτήσεων για την εκάστοτε ηλικία) όπως και ο προσεκτικός περιορισμός των υγρών (έως το 80% των αναγκών), βελτιώνουν ελαφρώς την κέτωση, τα στοιχεία που προκύπτουν από επιστημονικές μελέτες οι οποίες διερευνούν τη μείωση της έντασης και της συχνότητας των επιληπτικών κρίσεων, δεν συνηγορούν στην εφαρμογή τέτοιων στρατηγικών, μια και τα πραγματικά οφέλη είναι ελάχιστα.

Διάφορα σχήματα κετογονικής δίαιτας έχουν κατά καιρούς προταθεί, σε μια προσπάθεια ανεύρεσης του αποδοτικότερου και πιο εύκολα εφαρμόσιμου μοντέλου. Από τα πιο γνωστά είναι του John Hopkins Hospital, η δίαιτα John Radcliffe και η δίαιτα Great Ormond Street. Στις δυο τελευταίες χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά σκευάσματα με τριγλυκερίδια μέσης αλύσου (MCT) τα οποία κατέχουν εντονότερη κετογονική επίδραση από τα μακρύτερης αλύσου λιπαρά οξέα. Ακριβώς αυτή η πιο έντονη επίδραση των MCT, επιτρέπει στον κλινικό διαιτολόγο τη μικρότερη χρήση λίπους στη σύνταξη της δίαιτας, προς όφελος της πρωτεΐνης και ενίοτε των υδατανθράκων.

Η έναρξη, όπως και η διακοπή (σε περιπτώσεις στις οποίες δεν παρατηρείται αξιόλογη βελτίωση των κρίσεων) της κετογονικής δίαιτας, πρέπει να γίνεται σταδιακά ακολουθώντας συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Η μακρόχρονη εφαρμογή κετογονικής δίαιτας στην επιληψία, απαιτεί την άρτια εκπαίδευση του ασθενούς ή/και του οικογενειακού του περιβάλλοντος και βέβαια τη συνεχή εκτίμηση, από μέρους του ιατρού και του κλινικού διαιτολόγου, συγκεκριμένων βιοχημικών εξετάσεων και μετρήσεων των επιπέδων των κετονών στο αίμα και τα ούρα, ώστε να μειωθεί το ενδεχόμενο για εμφάνιση παρενεργειών.

Ανάμεσα στις συνηθέστερες παρενέργειες της μακράς εφαρμογής κετογονικής δίαιτας (που όμως με τους κατάλληλους χειρισμούς μπορεί σε σημαντικό βαθμό να αποφευχθούν) είναι η οξέωση, η ναυτία, η απώλεια βάρους, η υπερλιπιδαιμία και οι γαστρεντερικές διαταραχές.

Ο ακριβής μηχανισμός δράσης της κετογονικής δίαιτας στη μείωση των κρίσεων επιληψίας δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί, παραταύτα τα κετονικά σώματα (ακετοξικό οξύ, β-υδροξυβουτυρικό οξύ και ακετόνη), τα οποία δημιουργούνται στο ήπαρ από τον μεταβολισμό των λιπαρών οξέων υπό συνθήκες μειωμένης γλυκόζης ορού, φαίνεται να αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της αποτελεσματικότητας της δίαιτας. Μετα-αναλύσεις και μεγάλες προοπτικές (πολυκεντρικές και μη) μελέτες, αποδεικνύουν τη σαφή ευεργετική επίδραση της κετογονικής δίαιτας στη συχνότητα και την ένταση των επιληπτικών κρίσεων, τονίζεται όμως πως αυτή πρέπει να εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και πάντα υπό την καθοδήγηση του επιστήμονα κλινικού διαιτολόγου.

Τέλος, να σημειωθεί πως πέρα από τη μη ανταποκρινόμενη στη φαρμακευτική αγωγή επιληψία, η κετογονική δίαιτα αποτελεί πρώτη γραμμή θεραπείας για τα παιδιά με έλλειψη γλυκομεταφορέων διευκολυνόμενης διάχυσης (GLUT-1), όπως και έλλειψη πυρουβικής δϊυδρογονάσης, καταστάσεις όπου η αξιοποίηση πηγών ενέργειας πέραν της γλυκόζης, για τον εγκεφαλικό μεταβολισμό, μπορεί να προφυλάξει από την εμφάνιση κρίσεων.

ΒΡΕΣ ΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ

Η παροχή βοήθειας στα άτομα με επιληψία, ώστε να κατανοήσουν πλήρως το πρόβλημά τους και να ζητήσουν τη σωστή θεραπεία, είναι ένας από τους πρωταρχικούς σκοπούς της Ένωσής μας. Ένας από τους τρόπους που μπορεί να επιτευχθεί αυτό είναι η σωστή ενημέρωση.

Αν έχετε οποιαδήποτε ερώτηση αναφορικά με την επιληψία, στείλτε τη στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση και θα σας απαντήσουμε όσο πιο σύντομα μπορούμε.

E-mail Ελληνικής Εθνικής Ένωσης κατά της Επιληψίας: graaepil@otenet.gr

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

1. Ψυχραιμία. Ταυτόχρονα ηρεμήστε και τους υπόλοιπους που βρίσκονται κοντά στον άρρωστο και δώστε τους να καταλάβουν ότι δεν κινδυνεύει ο άρρωστος.

2. Καθαρίστε την περιοχή γύρω από το παιδί έτσι ώστε να μην υπάρχουν σκληρά αντικείμενα πάνω στα οποία πιθανό να κτυπήσει.

3. Βάλτε κάτι μαλακό κάτω από το κεφάλι του, ένα μαξιλάρι για παράδειγμα.

4. Δεν χρειάζεται να τον μετακινήσετε εκτός αν στην θέση που βρίσκεται κινδυνεύει.

5. ΜΗΝ προσπαθείτε με τα χέρια σας να σταματήσετε τους σπασμούς. Δεν πρόκειται να πετύχετε τίποτα. Οι σπασμοί θα σταματήσουν από μόνοι τους.

6. Βάλτε το παιδί στα πλάγια και σιγουρευτείτε ότι μπορεί να αναπνέει ελεύθερα από την μύτη και το στόμα. Επίσης η θέση αυτή θα τον βοηθήσει, σε περίπτωση που κάνει εμετό, να μην πάει τροφή στους πνεύμονές του .

7. Μην προσπαθήσετε να τραβήξετε την γλώσσα του ή να τοποθετήσετε κάτι σκληρό στο στόμα. Δεν κινδυνεύουν να καταπιούν την γλώσσα τους, όπως πολύ λανθασμένα πιστεύει ο κόσμος.

8. Μείνετε κοντά στο παιδί μέχρι να σταματήσουν οι σπασμοί. Συνήθως μετά την κρίση θέλουν να κοιμηθούν. Συνοδεύσετε το παιδί στο σπίτι του.

9. Δεν χρειάζεται να του δώσετε τίποτα να φαει ή να πιει, ειδικά κατά την διάρκεια της κρίσης αυτό είναι πολύ επικίνδυνο.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Οι ασθενείς που πάσχουν από επιληπτικές κρίσεις μη ελεγχόμενες ικανοποιητικά από την φαρμακευτική αγωγή, μπορούν στο μέλλον να παρουσιάσουν συμπτωματολογία κυρίως από την ψυχική σφαίρα όπως: αλλαγή (διαταραχές) της συμπεριφοράς, ευερεθιστικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης - κρίσης, ψυχωσικού τύπου διαταραχές.

Επίσης, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα τραυματισμού, κυρίως κατά την πτώση του ασθενούς στην έναρξη μιας κρίσης gran-mal.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ

Τα αίτια της επιληψίας μπορεί να είναι συγγενή ή επίκτητα.

Τα περισσότερα συγγενή αίτια παραμένουν άγνωστα αλλά μπορεί να οφείλονται σε βλάβες του εμβρύου (τοξικές, τραυματικές κ.α.) αλλά και σε κληρονομικούς παράγοντες.

Ως επίκτητα αίτια θεωρούνται οι παράγοντες που διαταράσσουν την ανατομική συνοχή του εγκεφαλικού ιστού και τις φυσικοχημικές παραμέτρους της βιοηλεκτρικής λειτουργίας του εγκεφάλου.

Τα αίτια αυτά είναι: αλκοολισμός, φαρμακευτικές ουσίες, υπερθερμία, υποξεία, υπογλυκαιμία, διαταραχές ηλεκτρολυτών αίματος, τραύματα, αιματώματα, ισχαιμικές ή φλεγμονώδεις αλλοιώσεις, αγγειακές δυσπλασίες και όγκοι του ΚΝΣ.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΗΨΙΑ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΗΨΙΑ;

Αναρωτηθήκατε ποτέ πως ο εγκέφαλος δίνει την εντολή στους μύς για το τι πρέπει να κάνουν; Είτε το πιστεύετε είτε όχι, ο εγκέφαλος στέλνει στους μύς ηλεκτρικά σήματα, μέσα από τα νεύρα. Τι γίνεται όμως σε περίπτωση που υπάρξει κάποια ανωμαλία στα κύματα που στέλνονται;

Αυτό που συμβαίνει σε κάποιους ανθρώπους είναι κάποτε να στέλνονται τόσα πολλά σήματα ταυτόχρονα ώστε οι μύς τους να συσπώνται και να χαλαρώνουν πάρα πολύ γρήγορα χωρίς να μπορούν να το ελέγξουν. Μπορεί να πέσουν στο πάτωμα, να κάνουν εμετούς και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις λιποθυμούν.

Ένα τέτοιο περιστατικό ονομάζεται επιληπτική κρίση και αν σημειώνονται τακτικά τέτοιες κρίσεις σε ένα άτομο, τότε λέμε πως πάσχει από επιληψία.

Παλιά οι άνθρωποι πίστευαν ότι κάποιος θα μπορούσε να καταπιεί τη γλώσσα όταν πάθαινε μια επιληπτική κρίση. Αυτό δεν είναι αλήθεια.

Συνήθως αυτές οι κρίσεις διαρκούν λίγα λεπτά αλλά κάποτε μπορεί να διαρκέσουν και περισσότερο. Αν και μας φαίνεται περίεργο, συνήθως δεν είναι επίπονες για το ίδιο το άτομο αφού πολλές φορές ούτε καν θυμάται τι έγινε μετά από μια κρίση.

Οι περισσότερες κρίσεις συμβαίνουν χωρίς προειδοποίηση. Μερικοί έχουν κάποια αισθήματα που είναι περίεργα και που κατά κάποιο τρόπο προειδοποιούν για την κρίση που έρχεται. Τετοια αισθήματα μπορεί να είναι μια παράξενη μυρωδιά ή γεύση ή ακόμη μια αναστάτωση στο στομάχι.

Τι ακριβώς προκαλεί αυτή την ανωμαλία που συμβαίνει στον εγκέφαλο; Στον κάθε άνθρωπο, οι λόγοι που παθαίνει τέτοιες κρίσεις είναι διαφορετικοί. Σε κάποιον για παράδειγμα που έχει προδιάθεση, η έλλειψη ύπνου μπορεί να προκαλέσει επιληπτική κρίση. Σε άλλους με προδιάθεση, το να παίζουν παιγνίδια βίντεο είναι αιτία που μπορεί να προκαλέσει κρίση.

Η επιληψία εμφανίζεται συνήθως πριν τα 15 ή μετά τα 65 χρόνια και μπορεί να την πάθει ο καθένας μας, ανεξαρτήτως φύλου ή χρώματος. Πολύ σημαντικό είναι να ξέρετε πως ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΗ! Αν λοιπόν έχετε κάποιον γνωστό ή φίλο ο οποίος αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα, ΝΑΙ μπορείτε να συνεχίζετε να μιλάτε μαζί του.

Τα άτομα που έχουν αυτή την ασθένεια, δεν είναι καθόλου διαφορετικά από εμάς. Πολλά από αυτά παίρνουν φάρμακα με τα οποία μπορούν να ελέγχουν τις κρίσεις τους.

Μπορούν να κάνουν ακριβώς τα ίδια πράγματα με εμάς, απλά πρέπει να είναι λίγο πιο προσεκτικοί, ας πούμε στους χώρους όπου βρίσκονται. Δηλαδή πρέπει να προνοούν ώστε σε περίπτωση που πάθουν μια κρίση, να μην βρίσκονται σε κάποιο χώρο που να τους θέσει σε κίνδυνο, π.χ. σε μια βεράντα σε μεγάλο ύψος, μόνοι στη θάλασσα ή στο μπάνιο.

Σπασμοί επιληψίας: Τι πρέπει να κάνετε όταν κάποιος παθαίνει σπασμούς;

Σε περίπτωση που ασθενής παρουσιάζει σπασμούς, είναι καλό να απομακρύνονται οποιαδήποτε έπιπλα ή αντικείμενα τα οποία βρίσκονται κοντά του.

Οι σπασμοί που παρατηρούνται στην επιληψία, οφείλονται σε παθολογική, ταυτόχρονη δραστηριότητα νευρώνων του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Ο ασθενής δυνατό να έχει λίγη ή καθόλου αίσθηση του τι συμβαίνει. Μπορεί να παρατηρούνται αθέλητες κινήσεις όλων των μελών του σώματος. Κάποτε οι σπασμοί είναι πιο ήπιοι και περιορίζονται μόνο σε μερικές συσπάσεις σε ένα μέλος.

Συχνά οι επιληπτικοί ασθενείς όταν έχουν σπασμούς, παρουσιάζουν ακράτεια ούρων ή κοπράνων και δαγκώνουν τη γλώσσα τους.

Η θέα ενός ασθενούς που παρουσιάζει σπασμούς είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Στους ανθρώπους που βλέπουν μια επιληπτική κρίση, δημιουργούνται έντονα αισθήματα. Νιώθουν την επιτακτική ανάγκη να κάνουν κάτι για να βοηθήσουν τον ασθενή. Πολλοί πιστεύουν ότι εάν βάλουν ένα αντικείμενο στο στόμα του ασθενούς με γενικευμένους σπασμούς, όπως για παράδειγμα ένα κουτάλι, αυτό θα το βοηθήσει να μην δαγκώσει ή ακόμη να μην καταπιεί τη γλώσσα του.

Είναι όμως αυτός ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσουμε κάποιο που παθαίνει σπασμούς;

Η θεραπεία της επιληψίας περιλαμβάνει διάφορα φάρμακα. Πολύ σπάνια σε ανθεκτικές μορφές επιληψίας, είναι δυνατόν να γίνει χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο για αφαίρεση της περιοχής που ευθύνεται για την έναρξη της επιληψίας.

Για την ανεύρεση των αντιεπιληπτικών φαρμάκων που είναι τα καλύτερα για ένα ασθενή, μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος. Κάποτε ένα φάρμακο δεν είναι αποτελεσματικό και είναι αναγκαίο να δοκιμαστεί ένα άλλο. Επίσης είναι δυνατό να χρειαστούν δύο ή περισσότερα φάρμακα για να ελεγχθεί κατάλληλα η ασθένεια και να σταματήσουν οι σπασμοί.

Σε περίπτωση σπασμών, εάν οι σιαγόνες έχουν κλείσει σφιχτά, μπορεί να είναι δύσκολο έως αδύνατο να τοποθετηθεί ένα αντικείμενο μεταξύ των δοντιών. Επιπρόσθετα, η προσπάθεια τοποθέτησης αντικειμένου κάτω από τέτοιες συνθήκες, μπορεί να είναι επικίνδυνη.

Οι κίνδυνοι είναι το σπάσιμο των δοντιών, ο τραυματισμός των ούλων ή του στόματος ή ακόμη χειρότερα το αντικείμενο μπορεί να προχωρήσει και να χαθεί στο βάθος του λαιμού του ασθενούς. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο. Μπορεί το αντικείμενο εάν πάει προς τον οισοφάγο να τον τραυματίσει ή εάν κατευθυνθεί προς την τραχεία να την αποφράξει και να προκαλέσει ασφυξία. Το κουτάλι μπορεί να δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους αυτής της μορφής.

Το άτομο που προσπαθεί να σταματήσει το δάγκωμα της γλώσσας σε ασθενή που κάνει σπασμούς, μπορεί να τραυματιστεί το ίδιο από δαγκωματιά. Πρέπει να ξέρετε ότι το δάγκωμα της γλώσσας από ασθενείς όταν κάνουν σπασμούς, συνήθως προκαλεί πληγή που επουλώνεται και γιατρεύεται γρήγορα. Για τους λόγους αυτούς, οι κίνδυνοι πρόληψης αυτής της πληγής στη γλώσσα του ασθενούς με σπασμούς, είναι μεγαλύτεροι από του κινδύνους που έχει μια τέτοια προσπάθεια.

Δεν είναι λοιπόν καλό να γίνεται προσπάθεια τοποθέτησης αντικειμένου μεταξύ των δοντιών ασθενούς εκτός εάν ο ασθενής βρίσκεται στο νοσοκομείο ή άλλού και έτσι έχουν αποφασίσει οι γιατροί και νοσοκόμοι που έχουν αναλάβει την ευθύνη της περίθαλψης του.

Οι ασθενείς που παρουσιάζουν τακτικά σπασμούς, πρέπει να αποφεύγουν να οδηγούν, να κολυμπούν μόνοι τους ή να βρίσκονται σε ψηλά σημεία όπου υπάρχει κίνδυνος πτώσης. Επίσης πρέπει να φορούν ειδικό βραχιόλι (τύπου medic alert) στο οποίο να αναγράφεται η πάθηση. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις συστήνονται προστατευτικά για το στόμα και κράνη για το κεφάλι. Επίσης οι γιατροί πρέπει να έχουν κάτω από στενή ή συνεχή επίβλεψη ασθενείς με δύσκολη, συχνά υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική μορφή επιληψίας.

Σε περίπτωση που ασθενής παρουσιάζει σπασμούς, είναι καλό να απομακρύνονται οποιαδήποτε έπιπλα ή αντικείμενα τα οποία βρίσκονται κοντά του. Ο ασθενής να τοποθετείται ξαπλωμένος, στο πλευρό του. Τα ρούχα που φορεί εάν είναι σφιχτά, πρέπει να ανοίγονται και να χαλαρώνονται, ιδιαίτερα όταν είναι γύρω από το λαιμό του.
Δεν πρέπει να γίνεται προσπάθεια να βάλει κάποιος τα δάκτυλα του ή κάτι άλλο στο στόμα του ασθενούς για να προλάβει την κατάποση της γλώσσας του. Η γλώσσα δεν καταπίνεται.

Όμως η προσπάθεια από μη έμπειρο ιατρικό ή παραϊατρικό προσωπικό, να τοποθετηθεί κάτι στο στόμα του ασθενούς, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον ασθενή και σε αυτόν που προσπαθεί να το κάνει.

Δεν πρέπει να γίνεται προσπάθεια συγκράτησης του ασθενούς. Μπορεί όμως να τοποθετείται ένα μαλακό αντικείμενο κάτω από το κεφάλι του για να αποφεύγονται κτυπήματα.

Εάν ο ασθενής έχει τις αισθήσεις του, είναι καλό να καθησυχάζεται ότι οι σπασμοί θα περάσουν. Συνήθως αυτοί, δεν διαρκούν πολύ. Επίσης πρέπει να καθησυχάζονται και τα άτομα που τυχόν παρευρίσκονται. Οι περισσότερες κρίσεις σπασμών, διαρκούν μόνο για λίγο, μερικά δευτερόλεπτα έως μερικά λεπτά. Ο ασθενής παραμένει συγχυσμένος ή κοιμάται και μετά, επανέρχεται κανονικά.

Σε κάθε περίπτωση είναι καλό να καλείται ο γιατρός του ασθενούς και η οικογένεια του. Έτσι μπορούν να δοθούν περισσότερες οδηγίες για την αντιμετώπιση της κρίσης μέχρι που να έρθει ο γιατρός, εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο.

Είναι πολύ σημαντικό αυτοί που παρευρίσκονταν σε μια επιληπτική κρίση, να περιγράφουν με ακρίβεια στο γιατρό και στην οικογένεια του ασθενούς αυτά που είδαν διότι μπορεί να είναι πολύ χρήσιμα στην περαιτέρω αντιμετώπιση της πάθησης.